De Europese top die morgen en zaterdag in Helsinki plaatsheeft moet Europa op de rails zetten voor de 21e eeuw. Nu het IJzeren Gordijn niet meer bestaat wordt het politieke landschap in Europa in snel tempo opnieuw ingericht.

De voormalige Sovjet-satellieten rammelen aan de poort van de Europese Unie (EU). De uitbreiding met de voormalige Oostbloklanden is dan ook het belangrijkste thema van de laatste top van deze eeuw, die onder Fins voorzitterschap in Helsinki wordt gehouden.

Dat landen als Roemenië en Bulgarije nu kandidaten zijn betekent niet dat ze sneller EU-lid zullen worden. Deze ex-Oostblokstaten liggen zover achterop dat het nog jaren zal duren voor ze zich zover hebben opgewerkt dat ze kunnen toetreden. Maar voor hun medewerking in de NAVO-oorlog tegen Servië mogen ze nu toch de wachtkamer uitkomen.

Alle nieuwkomers moeten hun staatshuishouding zo inrichten dat ze voldoen aan de minimum-eisen die de EU stelt op het gebied van goed bestuur, democratie en rechtszekerheid .

Verder zijn alle nieuwkomers verplicht op termijn deel te nemen aan de eenheidsmunt, de euro. Dit betekent dat ze hun economie moeten versterken en na toetreding tenminste twee jaar lang een stabiele wisselkoers ten opzichte van de euro moeten hebben.

De EU moet derhalve vanaf eind 2002 klaar zijn om de eerste nieuwkomers op te nemen. In Helsinki bepalen de regeringsleiders welke maatregelen nodig zijn om te voorkomen dat een Unie met uiteindelijk 27 landen onbestuurbaar wordt en het karakter van een Poolse Landdag krijgt.

Zo moeten de meeste beslissingen in de toekomst met een gekwalificeerde meerderheid worden genomen, zodat ze niet langer door een veto van één land kunnen worden geblokkeerd.

Verder moet het aantal stemmen dat een land in de strijd kan werpen worden herzien. Ook is het de vraag of het aantal eurocommissarissen groter moet zijn dan 20. Dit betekent dat de kleinere landen niet altijd een commissaris kunnen afvaardigen.

Een ander belangrijk agendapunt is een eigen Europese inverventiemacht van 60.000 man die los van de NAVO (lees de Amerikanen) kan opereren. Het post-Koude Oorlog tijdperk vraagt namelijk om een grotere militaire slagkracht van Europa, dat tot nog toe steeds de Amerikanen te hulp moest roepen om de branden in de eigen achtertuin te blussen.

De ministers van Buitenlandse Zaken werden het deze week eens over een tekst waaruit blijkt hoe zo'n eigen Europese defensiemacht eruit moet zien en vooral wie er de baas van wordt.

In Helsinki praten de regeringsleiders verder over de uiterst gevoelige vraag hoe de verhouding tussen de EU en de NAVO in de toekomst vorm moet krijgen en wat de positie is van de NAVO-leden die nog niet bij de EU horen, zoals Turkije.

De hardste noot die nog gekraakt moeten worden in Helsinki is de mogelijke EU-kandidatuur van Turkije. Ankara wringt zich in alle bochten om ook de status van aspirant-toetreder te krijgen. Zo wil premier Bulent Ecevit dat zijn land de doodstraf, één van de grote obstakels voor een Turks EU-lidmaatschap, snel afschaft.

Griekenland ligt als vanouds dwars en wil alleen praten over een eventuele Turkse toetreding als het Griekse deel van Cyprus, dat sinds 1974 in een Grieks en een Turks deel is gespleten, ook lid kan worden. De Europese Commissie wil echter alleen een herenigd Cyprus toelaten.

De druk om Turkije tegemoet te komen is groot want als de Unie nu voor de tweede keer zijn neus optrekt voor Turkije , dat in 1997 nog als een melaatse werd geweerd uit de groep van 12 kandidaatlanden, dan dreigen de relaties tussen Brussel en Ankara voor vele jaren onder het nulpunt te belanden.