Amateuristisch en partijdig. Zo luidt de niet malse kritiek van staatssecretaris Gerrit Ybema (Economische Zaken) op de gastheer van de wereldhandelsconferentie in Seattle, de Verenigde Staten. Mede door de Amerikaanse aanpak liepen de onderhandelingen tussen de 134 lidstaten van de wereldhandelsorganisatie WTO deze week uit op een soort Poolse landdag, verzucht de bewindsman in een gesprek. "Vooral de dagen zonder inhoudelijk overleg zijn doodvermoeiend. Wachten, wachten en nog eens wachten."

En dat terwijl er deze week alleen maar werd besproken óf er een nieuwe wereldhandelsronde moet komen, en over welke onderwerpen deze zal gaan. De VS wil eigenlijk alleen maar praten over meer vrijhandel op het gebied van landbouw, diensten en intellectueel eigendom, de 'verborgen agenda' waarover binnen de WTO al eerder overeenstemming was. Om te voorkomen dat de Europese landbouwbescherming te hard moet worden aangepakt verkiest Brussel een ronde waar ook zaken als textiel en anti-dumping worden besproken. De Amerikaanse gastheren besloten de kloof te overbruggen door vijf werkgroepen in te richten.

Verbazingwekkend, meent Ybema, daarin gesteund door zijn Europese collega's en de EU-onderhandelaar, handelscommissaris Pascal Lamy. "Als je weet wat hoeveel er moet gebeuren, en hoe groot de problemen zijn, dan vergroot je de kans op succes toch zoveel mogelijk door een goede organisatie met een strakke discipline? Dat is allemaal niet gebeurd. De praktijk leert dat er in de werkgroepen helemaal niet wordt onderhandeld. Er wordt alleen maar opgeschreven wat alle landen van een bepaald onderwerp vinden, waarna de voorzitter van zo'n werkgroep tot een conclusie probeert te komen. Hoe je daar nog chocola van kunt maken, ik zou het niet weten."

Ook de opstelling van de Amerikaanse onderhandelaar Charlene Barshefsky heeft Ybema verwonderd. "Ze bewaart geen enkele onafhankelijkheid ten opzichte van de VS zelf. Ze geeft bijvoorbeeld persconferenties samen met Amerikaanse ministers." Hebben de Amerikanen een geheime agenda? "Die vraag heb ik me de afgelopen weken ook bij herhaling gesteld. Maar ik zie het belang voor de VS niet."

Bij het perse gaan van deze krant was de laatste onderhandelingsdag in Seattle nog in full swing. Gezien het tijdverschil zal pas in de loop van vandaag blijken of Seattle inderdaad een mislukking is. Ybema, aan het begin van de laatste krachttoer: "Ik zie niet hoe we tot resultaten moeten komen. Er is niets wat op een akkoord wijst. Eerder deze week werd een serieus werkdocument van de EU, gesteund door onder meer Japan, door de VS van tafel geschoven. Daarmee is een groot risico genomen, want er ligt geen stuk van Barshefsky of WTO-directeur Mike Moore. Ik maak mij dus grote zorgen, terwijl ik toch een heel optimistisch mens ben."

Akkoord of geen akkoord, voor het grote publiek was Seattle gedurende de afgelopen week vooral het decor van de zwaarste rellen sinds de anti-Vietnambetogingen, meer dan 25 jaar geleden. Donderdag verzamelden duizenden betogers zich nog rond de gevangenis, waar honderden gearresteerde demonstranten zaten opgesloten. Eerder deze week veranderde het centrum van Seattle in een spookstad, nadat inderhaast een avondklok was ingesteld. Vooral de eerste dag van de conferentie verliep chaotisch. Zo werd de openingsceremonie uren uitgesteld, nadat demonstranten het daarvoor bestemde gebouw waren binnen gedrongen.

"De relschoppers hebben de serieuze demonstranten veel kwaad gedaan", meent Ybema. "Ik heb van de ngo's (non-gouvernementele organisaties zoals Greenpeace, red.) begrepen dat ook zij hier niet blij mee zijn. Het is maar een kleine groep die heeft gezorgd voor het beeld van kapotte winkelruiten."

In totaal zochten liefst 1200 ngo's Seattle op, eensgezind in hun kritiek dat rechtvaardigheid (zoals het tegengaan van kinderarbeid) en milieu worden geofferd op het altaar van de vrijhandel. "Het is terecht dat mensen zich over dit soort dingen zorgen maken", aldus Ybema. "Maar ik neem niet alle demonstranten serieus. Er waren ook mensen die in een Woodstock-achtige outfit demonstreerden voor vrede. Daar zijn we allemaal voor, maar het heeft met de WTO niet zoveel te maken."