Twee in Rusland gestolen zee-atlassen, die vermoedelijk ooit in het bezit waren van Tsaar Peter de Grote, zijn dankzij een onderzoek van De Fiscale Inlichtingen en Opsporings Dienst (FIOD) en de voormalige Russische KGB, de FSB, weer terug bij de eigenaar.

De FIOD sluit vandaag in St. Petersburg in Rusland, tijdens een plechtigheid met de Nederlandse consul en directeuren van Russische bibliotheken, het onderzoek naar de antieksmokkel waarbij men ook op het spoor kwam van 300 iconen officieel af.

De zaak kwam in februari 1998 aan het rollen, toen de douane op Schiphol de bagage van de 50-jarige A.L. uit St. Petersburg controleerde. In zijn koffer werden twee antieke atlassen aangetroffen. Het ging om delen van de zeldzame zee-atlas van de Nederlander Johannes van Keulen uit 1709 en 1710. De Rus beweerde dat hij de boekwerken bij een winkel in zijn woonplaats had gekocht en liet een aankoopbon zien met daarop een bedrag van omgerekend achtduizend gulden.

Stempels
De douaniers vertrouwden het niet en namen de atlassen in beslag. De boeken werden onderzocht door experts van de douane en de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag en bleken in werkelijkheid een waarde van zo'n driehonderdduizend gulden te hebben. Bovendien werd door de experts vastgesteld dat iemand had geprobeerd met chemicaliën enkele stempels in de boeken uit te wissen. Het ging om de eigendomsstempels van de bibliotheek van de Russische Academie van Wetenschappen in St. Petersburg. Contact met de bibliotheek leerde dat de atlassen inderdaad uit hun collectie waren verdwenen.

De FIOD startte een strafrechtelijk onderzoek en toen L. in mei 1998 opnieuw naar ons land kwam werd hij direct gearresteerd. De verdachte bleef bij zijn eerdere verklaring, zodat de Russische autoriteiten om hulp werd gevraagd.

Rechercheurs van de FIOD reisden daarop naar Sint Petersburg waar het onderzoek samen met de FSB, de erfgenaam van de KGB, werd voortgezet. L. bleek meerdere woningen in de stad te bezitten en op al deze adressen werd huiszoeking gedaan.

In een van de huizen trof men een geheime bergplaats aan waarin driehonderd gestolen iconen waren verstopt. Bovendien lagen er speciaal geprepareerde koffers in het huis met folie erin. Mogelijk waren deze valiezen bestemd om de iconen langs detectiepoortjes van de douane te smokkelen. Een nieuwe inventarisatie in de bibliotheek van de Russische Academie van Wetenschappen bracht daarnaast nog aan het licht dat er in totaal maar liefst achttien antieke atlassen werden vermist.

Voor echter
L. stond in september van dit jaar in Haarlem voor de rechter op beschuldiging van smokkel van Russische cultuurgoederen. Hij werd veroordeeld tot een geldboete. In verband met de lange duur van zijn voorarrest werd hem geen celstraf meer opgelegd. Het is onduidelijk waar de Rus inmiddels is. De FSB zoekt hem nog in verband met de gestolen iconen.

De atlassen-zaak vertoont grote overeenkomsten met een zaak uit 1997. Toen werden tijdens een routinecontrole op Schiphol twee Israëliërs onderschept die zes eeuwenoude atlassen bij zich hadden. Deze bleken twee jaar eerder gestolen te zijn uit een bibliotheek in de Oekraïne. In deze publicaties waren de eigendomsstempels met Type-ex uitgewist maar de douane wist ze met speciale apparatuur toch weer zichtbaar te maken. De correctievloeistof had de kostbare boeken zwaar beschadigd.

Een zeldzame zee-atlas van Johannes van Keulen uit 1709 en 1710, die begin 1998 in de koffer van een Rus werd aangetroffen, is mogelijk nog in bezit geweest van Tsaar Peter de Grote. FOTO: FIOD