Het Finse Sanitec moet een hoge prijs betalen voor de overname van sanitairfabrikant Sphinx. De Europese Commissie gaat alleen akkoord met de overname als het in 1994 door Sphinx overgenomen Gustavsberg voor een belangrijk deel weer wordt afgestoten. Sanitec (bekend van merken als Keramag en Allia) heeft zich daar bij neergelegd, zodat Brussel gisteren het groene licht kon geven.

Europees Commissaris Monti (Mededinging) heeft na een grondig onderzoek geconcludeerd dat de nieuwe combinatie in de Scandinavische landen vrijwel een monopoliepositie zou krijgen, met een marktaandeel van een slordige 90% in vooral in keramisch sanitair (wc's, wastafels en toiletreservoirs). Bovendien blijken Scandinavische afnemers bijzonder merkvast te zijn, wat de drempel voor nieuwe toetreders extra hoog maakt. Monti wil dat er een serieuze concurrent op de Scandinavische markt komt, en dat kan alleen door het Zweedse Gustavsberg weer op eigen benen te zetten.

Het is dan ook de Scandinavische tak van Gustavsberg, goed voor een omzet van ƒ130 miljoen, die zal worden afgestoten. Dit bedrag staat gelijk aan ruim 6% van de omzet van de combinatie Sanitec/Sphinx (bijna ƒ2 miljard). Twee fabrieken in Zweden en vier verkooporganisaties in Zweden, Noorwegen, Finland en Denemarken zullen worden verkocht. Ook de naam Gustavsberg wordt daarmee van de hand gedaan. Het Duitse merk Koralle (douches en baden) en het Franse Leda (doucheschermen) blijft behouden voor Sanitec.

Ten tijde van de acquisitie door Sphinx (1994) behaalde Gustavsberg een totale omzet van bijna ƒ360 miljoen. Ondanks de gedeeltelijke ontmanteling van overname is de inlijving van groot belang geweest voor Sphinx, benadrukt financieel directeur Meint Veninga. "Het heeft ons op de kaart gezet, vooral op het gebied van douches en baden. Daarmee zijn we aantrekkelijker voor Sanitec."

Sphinx-aandeelhouders hebben tot 6 december de tijd hun aandelen aan te bieden aan Sanitec, dat het bod gestand zal doen als 70% van de stukken wordt aangemeld. "Pas wanneer dat rond is beginnen we met de verkoop van Gustavsberg", aldus Pekka Virtanen, secretaris van Sanitec. "We hebben nog geen aanbiedingen gekregen." De nieuwe combinatie ná deze verkoop zal 61% van de omzet behalen in keramisch sanitair, 24% in douches en baden en 15% in vacuüm toiletsystemen voor vliegtuigen en schepen. De toekomstige groei zal vooral in het douches- en badensegment worden behaald, aldus Veninga.

De keramische activiteiten hebben de Sphinx de afgelopen jaren de nodige hoofdbrekens bezorgd. In 1996 verloor het Limburgse concern veel tijd aan fusie-onderhandelingen met het Zwitserse Keramik Laufen, die uiteindelijk stukliepen op aandeelhouders van twee ondernemingen waarin Keramik een belang heeft. Veninga: "Daardoor liepen we achterstand op in het uitbesteden van onze keramiekproductie aan lage lonen-landen. De concurrentie had al 40% van de fabricage verplaatst, Sanitec zelfs 45%. Wij haalden nog maar 20% van onze productie uit Polen en Slowakije."

De overcapaciteit die de industrie al enige tijd teistert kwam daardoor extra hard aan bij Sphinx. Na twee jaar van grote verliezen kwam het concern vorig jaar weer in de zwarte cijfers. Het herstel werd echter beperkt door het volledig stilvallen van de succesvolle export naar Rusland. Ook trok de fabrikant aan het kortste eind in de prijzenslag in Duitsland. "Daar zaten wij in de lagere segmenten van de projectbouw en bouwmarkten voor doe-het-zelvers ", aldus Veninga. "Sanitec bedient in Duitsland de luxere, meer design-georiënteerde markt."

Sphinx (dat vorig boekjaar een omzet van ƒ631,7 miljoen behaalde) zette zichzelf begin dit jaar in de etalage. Directe aanleiding was de overname van de badkamerdivisie van het Britse Blue Circle door het Amerikaanse American Standard. De geplande inlijving door het aan de beurs van Helsinki genoteerde Sanitec werd begin juni wereldkundig gemaakt. "Sindsdien hebben we maanden in de Brusselse wachtkamer gezeten", verzucht Veninga. "Om de consolidatie in de sector te schetsen: in de tussentijd werd Keramik Laufen overgenomen door het Spaanse Roca. Daarmee is straks sprake van drie grote spelers op de Europese sanitairmarkt, op ruime afstand gevolgd door Villeroy & Boch."