"…Gewoon weer zo'n
gekke Nederlandse regisseur"

De reactie van Michael Dudok de Wit

Maandagavond 31 maart 1987. Het Dorothy Chandler Paviljoen in Los Angels. Fons Rademakers huppelt opgetogen naar het podium om de Oscar in ontvangst te nemen voor zijn film 'De Aanslag'. Het was de eerste keer dat een Nederlandse film een Oscar kreeg voor beste buitenlandse film.

Rademakers kwam met zijn eerste speelfilm 'Dorp aan de Rivier' in 1960 niet verder dan een nominatie, evenals Paul verhoeven in 1972 met 'Turks Fruit'. In zijn dankwoord voerde Rademakers een soort buiksprekeract op met het bronzen beeldje: "Oscar zegt: dank u wel." De Nederlandse cineast dankte in sneltreinvaart zoveel mogelijk "vrienden aan beide zijden van de camera". In De Telegraaf van 1 april 1987 zegt Rademakers dat hij de Oscar ziet als een prijs voor heel Nederland. "Ik denk dat het niet alleen leuk is, maar goed voor onze filmindustrie. Men realiseert zich nu dat er in Nederland films gemaakt worden."

Mike van Diem

Het was niet de eerste keer dat er een Oscar werd uitgereikt voor een Nederlandse cineast. Die eer was weggelegd voor Bert Haanstra, de aartsvader van de Nederlandse film. Hij maakte vijf speelfilms en een stuk of dertig korte en lange documentaires waarvoor hij zo'n beetje alle nationale en internationale filmprijzen ontving. Voor de korte documentaire 'Glas' over de kunst van het glasblazen kreeg hij in 1960 een Oscar. Haanstra was zelf niet in Hollywood om het felbegeerde beeldje in ontvangst te nemen. Het verhaal gaat dat zijn zoontje hem die ochtend wakker maakte, nadat hij het nieuws op de radio had gehoord.

Rademakers en Haanstra zijn lang niet de enige Nederlanders die ooit een Oscar hebben gekregen of hiervoor zijn genomineerd. Het lijstje is vrij lang, maar in de "kleinere" categorieën was er onder meer een Oscar voor Charles Huguenot van der Linden. Die won de trofee in 1973 voor zijn korte film 'This Tiny World'. En de laatste keer dat een Nederlandse animatiefilmer een Oscar won, was in 1986 toen Börge Ring met Anna & Bella de prijs in de wacht sleepte. Interessant om nog even te noemen is Paul Verhoeven. Zijn Amerikaanse film Robocop behaalde twee nominaties voor geluid en montage. Een andere Nederlandse grootheid in Hollywood, Jan de Bont, was met 'Twister' eveneens goed voor twee nominaties (geluid en speciale effecten).

WIlleke van Ammelrooy als Antonia

In 1996 kreeg Nederland opnieuw een Oscar voor beste buitenlandse film. Dit keer mocht Marleen Gorris naar voren komen om het beeldje op te halen voor 'Antonia'. In haar dankwoord sprak Gorris over een sprookje: "Dat ik nu deze prijs ontvang, is een sprookje dat uitkomt." Nog voor de Oscars waren uitgereikt, had de krant Los Angeles Times haar film al uitgeroepen tot enige terechte winnaar. In Nederland was de filmkritiek bij het uitkomen van de film ronduit verdeeld. In de Volkskrant, Trouw en De Telegraaf stonden lovende kritieken. De recensenten van het Algemeen Dagblad, NRC en Trouw boorden de film de grond in. Na de Oscaruitreiking kon Gorris het dan ook niet nalaten te zeggen: "de Nederlandse filmcritici niet als haar beste vrienden te beschouwen".

Het sprookje over het winnen van een Oscar kwam in 1998 ook uit voor Mike van Diem. Met een vreugdedansje nam hij uit handen van actrice Sharon Stone zijn Oscar in ontvangst voor 'Karakter'. Bij de naar schatting een miljard tv-kijkers over de hele wereld stelde Van Diem zich voor als "gewoon weer zo'n gekke Nederlandse regisseur". Daarbij keek hij met een schuin oog naar Sharon Stone die haar filmdoorbraak dankt aan Paul Verhoevens 'Basic Instinct'.

Het was trouwens niet de eerste Oscar voor Van Diem. In 1990 won hij al de studenten-Oscar voor zijn eindexamenfilm Alaska. De overwinning voor 'Karakter' was min of meer per ongeluk. Eigenlijk had de Nederlandse Oscarcommissie 'All Stars' voorgedragen als inzending. De producent van deze film trok zich uit eigen beweging terug, omdat hij vond dat 'Karakter' veel meer kans had op een Oscarnominatie….. natuurlijk vergat Van Diem de 'All Stars'-makers niet in zijn dankwoord.