Aangrijpend testament
van D-Day
'Saving Private Ryan'
door Eric Koch
Drie zoons
heeft weduwe Ryan op een fatale dag tijdens de Tweede Wereldoorlog
verloren. Een van hem kwam om op een ver strand in Azië, beide
anderen sneuvelden tezelfdertijd in Italië. Een vierde zoon
is als parachutist gedropt achter de Duitse linies aan de kust van
Normandië. Die jongen moet veilig bij zijn moeder terugkeren,
beslist een Amerikaanse generaal. Een groep soldaten krijgt de opdracht
om hem te zoeken en in veiligheid te brengen. Hun tocht door de
hel van Normandië wordt door Steven Spielberg onvergetelijk
in beeld gebracht in 'Saving Private Ryan'.
Tom Hanks
moet een strategische brug tegen de oprukkende vijand verdedigen
in 'Saving Private Ryan'.
Angstwekkend
realistisch is voordien de invasie op Omaha Beach. We zijn er bij,
varen mee door de branding, op weg naar de kogelregens van de Duitse
troepen in hun onneembare vesting op de duinen. Met de trillende,
wit weggetrokken, naamloze jonge Amerikanen spring we in de golven.
Om ons heen verdwijnen getroffen soldaten onder het bloedrode wateroppervlak,
linies tegelijk. Oorverdovend zijn de explosies, misselijkmakend
is het onophoudelijke gieren van de kogelregens. Met de meedogenloos
registrerende camera's van Spielberg duiken we onder water, waar
geluid van de inslagen van het metaal vervormd als in een nachtmerrie
even spookachtig veraf klinkt.
We zien de
slachting vanaf de andere kant, van achter de brakende machinegeweren
van de Duitsers, bijna bovenop op de menselijke vloedgolf. Dat er
iemand overeind bleef is een wonder en al helemaal dat een aantal
geallieerde soldaten er daadwerkelijk in slaagde om een bres te
slaan in het beton van de nazi-linies. Tom Hanks is de aanvoerder
van dat groepje en hij zal later de opdracht krijgen om soldaat
Ryan op te sporen en in veiligheid te brengen.
Tastbaar is
de dreiging van de nabije vijand, als Hanks' pelotonnetje door het
Franse platteland trekt. Soms komen ze andere groepjes Amerikaanse
soldaten tegen, bij wie vergeefs wordt geïnformeerd naar de
jonge Ryan. Momenten van rust last Spielberg bij zulke gelegenheden
in, ook om zijn personages menselijker dimensies te geven.
Hoe noodzakelijk
ook, die gedeelten vormen de zwakste elementen van Spielbergs epos.
Niemand zal de ervaring van oorlogvoeren indringender in beeld kunnen
brengen dan Hollywoods meest begaafde visuele stilist, maar als
het op volwassen menselijke emoties aankomst, blijft hij een groot
kind. Weinig tegenwicht krijgt Spielberg van zijn briljante hofcomponist
John Williams, die de sentimenten muzikaal nog eens aanzet.
Aan
het hoofd van zijn pelotonnetje trekt Tom Hanks door vijandelijk
gebied in 'Saving Private Ryan'.
De oorlog laat
(in dit geval gelukkig) echter weinig ruimte voor emotionele overwegingen.
Voort gaat het weer, op weg naar een explosieve finale, waarin Hanks
en zijn uitgedunde groep, aangevuld met de opgespoorde Ryan (Matt
Damon) en een aantal andere overlevenden, een strategische brug
bij een in puin geschoten dorpje moet zien te verdedigen tegen een
naderend Duits peloton. Ook hier zet Spielberg ons persoonlijk in
een schuttersputje om het aanrollen van de Duitse tanks (het geluid
van hun nadering roept herinneringen op aan de angstwekkende voetstappen
van de Tyranossaurus Rex in 'Jurassic Park') te ervaren, om dood
en verderf aan den lijve te ondervinden.
Bijna gruwelijker
nog in dat slagveld zijn de momenten van man tegenover man gevechten.
"Maak het jezelf gemakkelijker", horen we een Duitse soldaat
bijna meevoelend zeggen tegen een Amerikaanse soldaat, die vergeeft
probeert om het mes tegen te houden dat zijn lijf binnendringt.
Hoe cynisch bijna het lot beschikt over dood en leven blijkt even
later als dezelfde Duitse militair op de trap een van angst verlamde
Amerikaan in de ogen kijkt en ongemoeid laat. Dergelijke gebeurtenissen
dragen bij tot de caleidoscoop van oorlogservaringen, die 'Saving
Private Ryan' is. Spielberg schiet in zijn definitieve portret van
de invasie de holle heroïek van het oorlogsgenre aan flarden
om te tonen hoe het wérkelijk was. Een film derhalve om af
en toe in afschuw de handen bij voor de ogen te slaan, maar een
ervaring om nooit te vergeten.
Regie: Steven
Spielberg
Cast: Tom Hanks,
Edward Burns, Matt Damon
|