---

Over het examen vwo samenvatting Nederlands
Algemeen:
Nu, ze hebben in Den Haag echt goed hun best gedaan om er een goede opdracht van te maken

• niets dan lof. De gekozen tekst was van de hand van Jos van der Lans en droeg de titel :

De cultuur van afzijdigheid.
Het onderwerp was actueel, de tekst net goed van lengte (2200 woorden), de indeling heel helder en de stijl van het geschrevene stond dicht bij de belevingswereld van de kandidaten.
Waarover ging de tekst?
De auteur maakte dat meteen goed duidelijk door een anekdote te vertellen over zijn 78-jarige moeder die haar fiets uit een rek wilde halen terwijl het rijwiel door een onverlaat daar zo ongeveer aan was vastgetimmerd.
"Hoe ze ook rukte of trok, het lukte niet. De fiets zat muurvast. Het merkwaardige was dat haar hulpeloze getrek (…) zich afspeelde in het volle blikveld van een goed gevuld terras waar zo’n dertig kerngezonde mensen waren neergestreken(…) zonder dat iemand de moeite nam even te informeren of er wellicht een handje geholpen kon worden."
Daarmee is de toon gezet. Het verdere artikel gaat dan ook over de vraag hoe het komt dat we elkaar zo in de steek kunnen laten en de auteur heeft een goede (historische) verklaring daarvoor.
Het is wel te hopen dat kandidaten de eerste twintig regels (= het voorbeeld dat hierboven voor een deel is geciteerd) niet hebben samengevat.
De indeling van de tekst was zeer duidelijk, woorden als ‘een eerste vorm, een tweede vorm van correctie en een derde…’ lieten de kandidaten zien welke driedeling er gemaakt was.
Hopelijk zijn de komende examens net zo duidelijk samengesteld als deze samenvattingsopdracht voor het vwo.

Commentaar van dhr. C. van Kempen, docent aan het Stedelijk Lyceum in Enschede
 
Samenvatting Nederlands 6VWO
De tekst "De cultuur van de afzijdigheid" van Jos van der Lans mogen we beschouwen als een meevaller.
Een actueel onderwerp dat ook in het afgelopen jaar veel in het nieuws is geweest: mensen helpen elkaar niet meer, vooral niet op straat, vanwege een misplaatst gevoel voor privacy. Tot ver over de helft was de tekst makkelijk samen te vatten.
Pas vanaf regel 118 werd het wat moeilijker. Wat moest je doen?
De eerste drie alinea's kon je weglaten (voorbeeld van een 78-jarige moeder). Wel moest je de stelling dat er een cultuur van afzijdigheid heerst, opnemen.
Vervolgens kreeg je de aankondiging dat de schrijver zal gaan proberen een verklaring te geven, de gevolgen zal noemen en de mogelijkheden zal geven om het probleem aan te pakken.
Verklaring:
In de jaren zestig/zeventig wordt respect voor privacy een positieve waarde.
In de jaren tachtig verwordt dit tot een interventietaboe. Het wereldleed dat de media over ons uitstrooien geeft een gevoel van onmacht en dit versterkt de cultuur van afzijdigheid weer.
Gevolgen:
Gevolg hiervan is dat het geloof in non-interventie ook is doorgedrongen op beleidsniveau waar ook een cultuur van afzijdigheid heerst.
Dit heeft weer drie gevolgen. Het inburgeren van migranten is er ernstig door bemoeilijkt. (gevolg culturele conflicten, optreden van overheid daartegen en gevoel van discriminatie bij migranten hoeft niet vermeld te worden)
Een tweede gevolg is dat niemand zich meer verantwoordelijk voelt in openbare ruimten.
Een derde gevolg is dat burgers zich (onterecht) onveilig gaan voelen.
Aanpak:
Er zijn drie mogelijke vormen van correctie.
De eerste is de pedagogische correctie, dat wil zeggen dat de burgers moeten worden heropgevoed. De politiek praat daar wel veel over, maar er is weinig resultaat. Dat ligt aan het feit dat er te weinig materiële voorwaarden zijn (te weinig politie, treinconducteurs, enz.)
De tweede vorm is de bureaucratische correctie. Grote instellingen raken steeds meer gespecialiseerd met als gevolg dat niemand het primaire werk doet. De bureaucratische correctie bestaat uit het aanstellen van laag gekwalificeerd personeel voor het doen van het primaire handwerk. (de schrijver keurt dit af, maar dat hoef je niet te vermelden!)
Een derde vorm is de professionele correctie. Het praktisch handelen van professionele overheidsdiensten moet veranderen. De professional moet weg achter zijn bureau en naar buiten treden, resultaatgericht. De sociale structuur moet opnieuw geordend worden. Ook de politici moeten een nieuwe vorm van besturen ontwerpen in hun offensief tegen de cultuur van de afzijdigheid.
Op dit moment heeft de politiek een grote voorkeur voor de pedagogische en bureaucratische correctie. Ook de professionele correctie is echter nodig om ervoor te zorgen dat niemand aan zijn lot wordt overgelaten.
Slot :
Nederland ziet zichzelf als het tolerantste land van de wereld. Die tolerantie heeft ook een keerzijde: het kan leiden tot onverschilligheid. Tolereren wordt dan negeren.
Echte tolerantie echter betekent juist dat je actief betrokken bent bij het welzijn van anderen.
drs. G. Ornée, leraar Nederlands Jacobus College, Enschede.