Sommige bedrijven en instellingen beginnen al tijdens de stage te werven. Een stagiaire die bevalt, willen zij houden. Zij bieden uitzicht op een baan, of nemen de stagiaire meteen in dienst, is het niet full-time dan in deeltijd.

"Logisch", vindt Annelou van Egmond van de BVE-raad, overkoepelend orgaan van de beroeps- en volwasseneneducatie. "In heel Nederland is bijvoorbeeld geen goede secretaresse te vinden. Als een stagiaire bevalt, probeer je die te houden."

Het gevolg is dat studenten die voor een baan kiezen, vaak hun studie niet of vertraagd afmaken. Vooral de Regionale Opleidingencentra (ROC), (middelbaar beroepsonderwijs), hebben hier mee te maken, stelde minister Hermans een paar weken geleden vast. Maar ook op de opleidingen voor hoger beroepsonderwijs (hbo) en de universiteiten speelt het probleem. "Vruchten moet je oogsten als ze rijp zijn, maar het bedrijfsleven wil nu ook al groene vruchten plukken", aldus hoogleraar fiscale economie prof. dr. Leo Stevens in het Erasmus Magazine van de Rotterdamse universiteit. Hij uitte daarmee zijn onvrede over de 'vroegpluk' van de markt.

Voor de student lijkt het vooral voordelen te hebben om aan de stage te blijven hangen. Met betrekkelijk weinig inspanning ligt een baan binnen handbereik, zonder teleurstellende en zenuwslopende sollicitaties en vaak meteen met een goed salaris. "Wat ook belangrijk is, is dat de student het gevoel heeft serieus genomen te worden", zegt Van Egmond. "Hij ìs iemand."

Maar de ervaring van de opleidingen is, dat zo'n 'snelle' carrière een nare keerzijde heeft. "Zodra het bedrijf inkrimpt staat de ex-student weer op straat. Een andere baan is zonder diploma dan niet zomaar gevonden terwijl zo'n ex-student heel goed kan zijn", zegt Van Egmond. "Daarnaast is het zonder diploma bijna niet mogelijk om door te groeien."

Voor de student die toch moet gaan doorstuderen (binnen het onderwijs bijvoorbeeld, waar Inspectie eist dat docenten hun lesbevoegdheid hebben), is de appel nog zuurder. "Tweederde van de studenten die vroegtijdig - al dan niet naast de studie - gaat werken heeft spijt", is de ervaring van Herman Beks, decaan aan de Faculteit Educatieve Opleidingen van de Hogeschool van Utrecht.

"Het is erg zwaar en vraagt veel van je conditie. Studenten denken dat ze de studie er wel bij kunnen doen, maar bijna altijd lopen ze vertraging op. Een vaste aanstelling kunnen ze niet krijgen; komt er iemand die wel de goede papieren heeft, dan is de student zijn baan kwijt. Maar hij is ook uit zijn studieritme."

Op de universiteit wordt de afstudeerscriptie vaak een gebed zonder eind als de stagiaire erbij werkt. "Studenten blijken dan toch de scriptie moeilijk alleen 's avonds en in de weekenden te kunnen maken", zegt dr. G.W. Noomen, voorzitter van de Raad van Bestuur van de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam. "Dat is niet in het belang van de student."

De VU gaat er dan ook bij de studenten op aandringen duidelijke afspraken met het bedrijf te maken. "Er zou een overeenkomst kunnen worden gesloten die voorziet in een wekelijkse dag studieverlof", zegt Noomen.

Ook de BvE-raad pleit voor een soortgelijk contract. "We zijn nu in gesprek om met het Midden- en kleinbedrijf een convenant te sluiten. Met het stage-bedrijf moet worden afgesproken dat men de stagiaire niet mag houden", benadrukt Van Egmond.

"Werkend leren zou wel een oplossing kunnen zijn, vier dagen werken en een dag naar school. Dat is bijna bij alle studies mogelijk, ook, via de duale opleiding, in het hbo. Ook voor de bedrijven is dit op den duur beter, werknemers met een diploma kun je uiteindelijk breder inzetten."