Wezenlijker voor haar is dat een louter ceremonieel koningschap juist niet past in een democratische staat waar geen publieke functie door vererving wordt verkregen. Paradoxaal genoeg ontleent het koningschap zijn bestaansrecht immers louter aan een zinnige invulling. Alleen dan kan ook van een familie gevraagd worden om van generatie op generatie de kroon te dragen.

Ons staatsrecht geeft de vorstin daarvoor ook de volle ruimte. Zij is lid van de regering. Maar de Grondwet stelt tegelijk de grenzen aan haar publieke macht. De ministers zijn immers verantwoordelijk voor wat zij doet en wat in haar naam wordt gedaan. Het staatshoofd is onschendbaar en kan niet ter verantwoording worden geroepen.

Met andere woorden, zij kan naar buiten toe niets doen waarvoor de ministers de premier die zij elke maandag spreekt voorop niet de volle verantwoordelijkheid willen dragen. Dat geldt voor staatszaken, maar ook voor persoonlijk getinte redes, zoals haar kerstboodschap en zelfs voor de organisatie van het hof.

Binnen de beslotenheid van de regering is zij vrij om invloed op de ministers uit te oefenen en te adviseren. Daarom deugt het verwijt niet dat zij een 'bemoeial' is. Dat is haar recht en dus haar plicht. Wat ministers met haar aan- en opmerkingen doen, is hun zaak. Als zij vanwege haar charme en intelligentie gevoelig zijn voor haar invloed, is dat de Koningin niet kwalijk te nemen.

Haar bemoeienis met de staatszaken dient wel onttrokken te blijven aan het publiek, wil zij de rol kunnen blijven vervullen van het boven de partijen staande staatshoofd dat allen bindt en dat de continuïteit van het bestuur en de eenheid van het land symboliseert. Anders wordt zij voorwerp van publieke discussie en publieke strijd, wat de erfelijke monarchie uitholt.

Gegeven deze positie heeft de politiek ervoor gekozen dat zij ook bij kabinetsformaties het scharnierpunt is. Dat is niet officieel geregeld en kan met één pennenstreek worden doorgehaald. Maar het is wel efficiënt. Zij kan, omdat de koninklijke waardigheid in het geding is, politici dwingen sneller het achterste van hun tong te laten zien en sneller knopen door te hakken. Dat voorkomt dat het vaak moeizame proces van coalitievorming na verkiezingen eindeloos wordt gerekt.

Maar zij kan en zal niets doen wat niet acceptabel is voor een kamermeerderheid. Al pratend met de fractievoorzitters probeert zij erachter te komen wat die meerderheid wil. Als ze partijen iets moet opdringen omdat zij het oneens blijven, dan zijn zij vervolgens aansprakelijk voor het resultaat.

Daarom is de bewering onzin dat de Koningin in 1994 op eigen houtje Kok kabinetsinformateur maakte omdat ze paars wilde hebben. Zij had zijn naam wel degelijk in de gesprekken laten vallen en had geen weerwoord gekregen. Ook mocht Kok een andere kant op dan paars.

Alleen door rekening te houden met parlementaire meerderheden kan in een democratie het erfelijk koningschap werken. En koningin Beatrix is democrate genoeg om dat ook te weten en zich daaraan te houden.